Jeśli brat twój zawini, upomnij go (Łk 17,1-6)

Poniedziałek XXXII Tygodnia Zwykłego

Łk 17,1-6

1 Rzekł znowu do swoich uczniów: «Niepodobna, żeby nie przyszły zgorszenia; lecz biada temu, przez którego przychodzą. 2 Byłoby lepiej dla niego, gdyby kamień młyński zawieszono mu u szyi i wrzucono go w morze, niż żeby miał być powodem grzechu dla jednego z tych małych. Uważajcie na siebie! 3 Jeśli brat twój zawini, upomnij go; i jeśli będzie żałował, przebacz mu. 4 I jeśliby siedem razy na dzień zawinił przeciw tobie i siedem razy zwrócił się do ciebie, mówiąc: „Żałuję tego”, przebacz mu». 5 Apostołowie prosili Pana: «Dodaj nam wiary». 6 Pan rzekł: «Gdybyście mieli wiarę jak ziarnko gorczycy, powiedzielibyście tej morwie: „Wyrwij się z korzeniem i przesadź się w morze”, a byłaby wam posłuszna.

Przygotowanie

  • Zmierzając do Jerozolimy Jezus kontynuuje formację swoich uczniów. W dzisiejszym fragmencie mówi o niebezpieczeństwie zgorszenia, konieczności braterskiego upominania i wybaczania oraz o mocy wiary. W chwili ciszy przygotuję swoje serce na modlitwę Słowem.

Punkty do medytacji

  • Rzekł znowu do swoich uczniów: «Niepodobna, żeby nie przyszły zgorszenia; lecz biada temu, przez którego przychodzą” (w. 1). Jezus zdaje sobie sprawę z tego, że Jego uczniowie są dopiero na początku drogi wiary i że czeka ich jeszcze wiele duchowych zmagań. Przyjęcie łaski zbawienia płynącej z misterium Jego męki i zmartwychwstania będzie procesem zachodzącym w czasie. Siłą rzeczy także pośród Jego uczniów będzie pojawiał się grzech. Mało tego, upadki jednych będą stanowić poważną przeszkodę na drodze wiary innych (grecki rzeczownik skandalon oddany w tłumaczeniu BT jako „zgorszenie” dosłownie oznacza „przeszkodę, pułapkę, zasadzkę”). Dlatego Pan postanawia uwrażliwić uczniów na fakt, iż ich osobiste grzechy będą mieć destrukcyjny wpływ na całą wspólnotę. Czy potrafię przyznać się do tego, że jestem grzesznikiem?
  • Byłoby lepiej dla niego, gdyby kamień młyński zawieszono mu u szyi i wrzucono go w morze, niż żeby miał być powodem grzechu dla jednego z tych małych. Uważajcie na siebie!” (w. 2). Kamienie młyńskie w starożytnej Palestynie służyły do rozdrabniania ziarna lub wyciskania oliwy z oliwek. Najczęściej miały formę dwóch okrągłych bazaltowych płyt, leżących jedna na drugiej. Wierzchnia płyta była poruszana za pomocą zaprzężonych osłów. Uwiązanie takiej płyty u szyi osoby mającej być wrzuconej do morza oznaczałoby nieuchronne i natychmiastowe utonięcie. Bycie zgorszeniem dla innych, czy to poprzez świadome wprowadzanie ich w grzech czy po prostu beztroską postawę, według Jezusa ściąga na człowieka jeszcze gorszy los, podobny do losu bogacza z wcześniejszej przypowieści, który po śmierci został skazany na wieczne męki (por. 16-19-31). Kogo poprzez moje dotychczasowe wybory czy postawy mogłem zgorszyć? Co mogę zrobić, by naprawić tak wyrządzoną krzywdę?
  • Jeśli brat twój zawini, upomnij go; i jeśli będzie żałował, przebacz mu. I jeśliby siedem razy na dzień zawinił przeciw tobie i siedem razy zwrócił się do ciebie, mówiąc: „Żałuję tego”, przebacz mu»” (ww. 3-4). Uczeń Jezusa nie powinien być także obojętny na zło czynione przez innych (por. Kpł 19,17; 2 Tm 3,16; 4,2). Trzeba jednak pamiętać, że trudne dzieło upominania ma prowadzić do skruchy i przebaczenia. Czasami skutek będzie natychmiastowy, czasami trzeba będzie upominać i wybaczać aż siedem razy dziennie, czyli bez końca. Dobrze jest w tym kontekście pamiętać o jednej z próśb Modlitwy Pańskiej: „przebacz nam nasze grzechy, bo i my przebaczamy każdemu, kto przeciw nam zawinił” (Łk 11,4). Jak wygląda moje upominanie innych? Czy upominając unikam wywyższania się ponad upadającego i daję mu odczuć, że jego przyznanie się do winy spotka się z życzliwością i przebaczeniem?
  • Apostołowie prosili Pana: «Dodaj nam wiary». Pan rzekł: «Gdybyście mieli wiarę jak ziarnko gorczycy, powiedzielibyście tej morwie: „Wyrwij się z korzeniem i przesadź się w morze”, a byłaby wam posłuszna” (ww. 5-6). Słysząc ostatnie pouczenia, apostołowie przestraszyli się, że przewyższają one ich możliwości. Dlatego proszą Jezusa, by umocnił ich wiarę. W odpowiedzi Pan wskazuje, że już wiara tak mała jak ziarnko gorczycy, czyli starożytny symbol maleńkości, jest w stanie doprowadzić do wyrwania z ziemi morwy (której system korzeniowy jest bardzo rozbudowany) i przesadzenia jej w morze (czyli uczynienia rzeczy niemożliwej). Nie trzeba nam się obawiać, że może nam zabraknąć wiary, a więc mądrości i siły pochodzącej od Boga. Kto trwa w jedności z Panem i otwiera się na Jego prowadzenie, może w Jego mocy dokonać czynów wydawałoby się niewykonalnych. Czy ufam Bożemu prowadzeniu? Czy odrzucam pokusę zniechęcenia i obawy, że nie podołam powierzonym mi zadaniom?

Modlitwa w ciągu dnia

  • „Panie Jezu, uczyń ze mnie narzędzie nawrócenia i przebaczenia”.

Jeśli cię usłucha, pozyskasz swego brata

Fot. Harli Marten (unsplash.com)

6 września, XXIII Niedziela Zwykła A

Mt 18,15-20

15 Gdy brat twój zgrzeszy przeciw tobie, idź i upomnij go w cztery oczy. Jeśli cię usłucha, pozyskasz swego brata. 16 Jeśli zaś nie usłucha, weź z sobą jeszcze jednego albo dwóch, żeby na słowie dwóch albo trzech świadków oparła się cała sprawa. 17 Jeśli i tych nie usłucha, donieś Kościołowi. A jeśli nawet Kościoła nie usłucha, niech ci będzie jak poganin i celnik. 18 Zaprawdę, powiadam wam: Wszystko, cokolwiek zwiążecie na ziemi, będzie związane w niebie, a co rozwiążecie na ziemi, będzie rozwiązane w niebie. 19 Dalej, zaprawdę, powiadam wam: Jeśli dwóch z was na ziemi zgodnie o coś prosić będzie, to wszystko otrzymają od mojego Ojca, który jest w niebie. 20 Bo gdzie są dwaj albo trzej zebrani w imię moje, tam jestem pośród nich».

W wersetach poprzedzających dzisiejszą Ewangelię Jezus, za pomocą przypowieści o zagubionej owcy wzywa swoich uczniów do naśladowania Bożej troski o tych, którzy się zagubili (por. Mt 18,10-14). Kontynuując ten wątek, Pan ustanawia trzyetapowy proces upomnienia tych ze wspólnoty, którzy zgrzeszą przeciwko innym braciom. Celem nie jest ani wendeta, ani nawet dochodzenie sprawiedliwości, lecz powstrzymanie grzeszących przed upartym trwaniem w braku skruchy i nawrócenia.

Pierwszym etapem jest próba rozmowy z winowajcą na osobności: „Gdy brat twój zgrzeszy przeciw tobie, idź i upomnij go w cztery oczy” (18,15a-b). Grecki czasownik elencho przetłumaczony jako „upomnij go” dosłownie oznacza „odsłonić, odkryć”. Nie chodzi zatem o ostrą reprymendę, lecz o pomoc drugiej osobie w dostrzeżeniu jej przewiny. Poznanie prawdy o własnym grzechu jest pierwszym krokiem do nawrócenia, dlatego Jezus dodaje: „Jeśli cię usłucha, pozyskasz swego brata” (18,15c).

Jeśli upomnienie w cztery oczy nie odniesie spodziewanych skutków, czas na etap drugi: „weź z sobą jeszcze jednego albo dwóch, żeby na słowie dwóch albo trzech świadków oparła się cała sprawa” (18,16). Zaangażowanie świadków ma pomóc grzesznikowi lepiej uświadomić sobie, jak poważna jest jego sytuacja, a w konsekwencji wejść w postawę skruchy.

Bywają przypadki, w których także drugi etap upomnienia nie przynosi rezultatów. Dlatego Jezus mówi dalej: „Jeśli i tych nie usłucha, donieś Kościołowi” (18,17a). Użyty tutaj grecki rzeczownik ekklesia („zwołanie, zgromadzenie, Kościół”) u Mateusza pojawia się jeszcze tylko w scenie wyznania Piotra (por. 16,18), gdzie Jezus mówi o Kościele powszechnym, nad którym władze ma apostoł i jego następcy. W rozważanym przez nas fragmencie chodzi o Kościół lokalny (dzisiejsza parafia, diecezja). Zaangażowanie wspólnoty ma pomóc uczniowi w jego wysiłkach pojednania z grzesznikiem.

Gdy jednak ten ostatni odrzuci także interwencję Kościoła, ma być z niej wyłączony: „A jeśli nawet Kościoła nie usłucha, niech ci będzie jak poganin i celnik” (18,17). Poganie i celnicy byli postrzegani przez Żydów za będących poza wspólnotą ludu Przymierza. Podobnie jak na pierwszym i drugim etapie, nawet to radykalne działanie Kościoła ma być umotywowane miłością do błądzącego brata, aby mógł on sobie uświadomić, że jego czyny postawiły go poza wspólnotą uczniów Jezusa.

Ukazany w dzisiejszej Ewangelii proces upomnienia braterskiego, nie bez przyczyny ma trzy etapy. Nierzadko przecież pojawia się w naszym sercu pokusa, by widząc błędy innych, od razu opowiedzieć o nich całemu światu. Jezus dobrze wie, jak delikatną sprawą jest proces nawrócenia i pojednania, dlatego zachęca nas, byśmy najpierw podjęli próbę bezpośredniego dotarcia do krzywdziciela, stopniowo rozszerzając krąg zaangażowanych. Celem przecież nie jest zniszczenie, lecz odnalezienie zagubionej owcy.

Jaka wygląda moja reakcja, gdy ktoś mnie skrzywdzi? Czy w krzywdzicielu dostrzegam wroga, któremu należy sprawiedliwie odpłacić, czy może zagubionego brata, któremu trzeba pomóc w nawróceniu? Z kim dzisiaj mógłbym porozmawiać w cztery oczy, by ukazać mu jego błędne postępowanie wobec mnie?